Pierwsze kroki ku komputerom: Historia, która nie mogła się zacząć wcześniej

Na początku była potrzeba – potrzeba uproszczenia obliczeń, które były niezbędne w życiu codziennym i zawodowym. Ludzie od wieków stawiali pytania, jak przyspieszyć i usprawnić liczenie. Choć niektóre z tych prób wydają się dziś prymitywne, to właśnie w tamtych pierwszych maszynach do liczenia możemy dostrzec początek rewolucji, która miała rozwinąć się w kierunku komputerów, które znamy dziś.

Historia pierwszego komputera nie zaczęła się od zamknięcia układów elektronicznych, ale od myśli, które powstawały w umysłach ludzi tysiące lat temu. Starożytni Egipcjanie stworzyli pierwsze kalkulatory w postaci tzw. abakusów – narzędzi, które umożliwiały liczenie za pomocą przesuwanych koralików. To była bardzo prymitywna forma kalkulacji, ale stanowiła krok w stronę wynalezienia bardziej zaawansowanych maszyn.

Jednak nic, co nie przewidywało przyszłości, nie mogło się narodzić w tej prymitywnej fazie. Z biegiem czasu matematycy i inżynierowie zaczęli marzyć o maszynach, które pozwoliłyby na przeprowadzanie bardziej zaawansowanych obliczeń. To marzenie miało swoje realizacje w XVII wieku, kiedy to wybitny matematyk Blaise Pascal skonstruował pierwszy mechaniczny kalkulator. Jego maszyna, znana jako „Pascaline”, miała na celu wykonywanie prostych operacji arytmetycznych, głównie dodawania i odejmowania. Choć ograniczona i stosunkowo niewielka, była to zapowiedź większej rewolucji, którą miały wywołać komputery.

Babbage: Człowiek, który przewidział przyszłość

Przeskakując do XIX wieku, wkraczamy w złoty okres myślenia o komputerach – okres, w którym Charles Babbage zrewolucjonizował nasze pojmowanie obliczeń. To on po raz pierwszy zaprojektował maszynę, której potencjał wykraczał daleko poza dotychczasowe osiągnięcia. Babbage uznawany jest za ojca współczesnego komputera nie tylko dlatego, że jego koncepcja wyprzedziła swoje czasy, ale także przez to, że była to maszyna, która mogła być programowalna.

W 1837 roku Babbage zaprezentował swój projekt „Analytical Engine”, maszynę, która składała się z czterech głównych elementów: jednostki obliczeniowej, pamięci, urządzenia sterującego i interfejsu wejściowego/wyjściowego. Jego pomysł na taką maszynę był naprawdę futurystyczny, ponieważ Babbage przewidywał możliwość przechowywania danych w pamięci i wykonywania skomplikowanych obliczeń. Z dzisiejszej perspektywy jego projekt był wręcz proroczy, bo założył on elementy, które dziś są fundamentem współczesnych komputerów.

Wielu badaczy uważa, że pomimo tego, iż Babbage nigdy nie zdołał zbudować swojego komputera, to był on twórcą pomysłu, na którym oparto wszystkie kolejne komputery. Analiza jego projektów, choć nigdy nie zrealizowanych, była na tyle precyzyjna, że niektóre idee z nich wciąż można odnaleźć w współczesnych maszynach liczących.

Ada Lovelace: Przewidywała coś więcej niż programowanie

Kiedy mówimy o Babbage’u, nie możemy zapomnieć o Adzie Lovelace, osobie, która jako pierwsza dostrzegła potencjał maszyny Babbage’a. Ada była matematyczką, która zafascynowana jego projektem, postanowiła wniknąć głębiej w to, jak działałby jego komputer. To właśnie ona jako pierwsza napisała algorytm przeznaczony do wykonania na maszynie Analytical Engine – uznawany za pierwszy program komputerowy.

W swojej wizji Lovelace dostrzegła coś, czego nikt wcześniej nie przewidywał. Zrozumiała, że maszyna może nie tylko wykonywać matematyczne obliczenia, ale także może manipulować danymi, przetwarzać je i wykorzystywać do różnych celów. To odkrycie wprowadziło ją do historii jako pierwszą programistkę, ponieważ przewidziała, że maszyny mogą stać się narzędziami do rozwiązywania problemów, które wykraczają daleko poza proste obliczenia.

Zuse i pierwszy programowalny komputer elektryczny

Choć pierwsze projekty, jak te Babbage’a, były fascynujące, nie zdołały one zaistnieć w rzeczywistości. Dopiero na początku XX wieku, z pomocą nowych technologii, pojawiły się pierwsze komputery elektryczne. W Niemczech, w latach 30-40 XX wieku, Konrad Zuse stworzył Z3 – pierwszy na świecie programowalny komputer, który wykorzystywał technologię elektromechaniczną do obliczeń.

Z3 miał zdolność przechowywania danych w pamięci, co czyniło go znacznie bardziej zaawansowanym niż wcześniejsze maszyny. Chociaż nie był to jeszcze komputer elektroniczny, Zuse’a można uznać za jednego z pionierów, którzy wprowadzili technologię komputerową na nowy poziom. Jego maszyny były wykorzystywane do obliczeń inżynierskich i miały ogromny wpływ na rozwój technologii komputerowych.

ENIAC: Prawdziwy początek komputerów elektronicznych

Kiedy myślimy o pierwszym komputerze w dzisiejszym sensie tego słowa, nie możemy zapomnieć o ENIAC-u – Electronic Numerical Integrator and Computer. Zbudowany przez Johna W. Mauchly’ego i J. Prespera Eckerta w Stanach Zjednoczonych, był to pierwszy komputer elektroniczny, który można nazwać prawdziwym komputerem. Został uruchomiony w 1945 roku, a jego możliwości przewyższały wszystko, co istniało do tej pory.

ENIAC był olbrzymim monstrum – miał 17 000 lamp elektronowych, ważył 30 ton i zajmował powierzchnię 167 m². Pomimo jego rozmiarów, stanowił przełom w dziedzinie komputerów, ponieważ potrafił przeprowadzać obliczenia w sposób automatyczny, bez udziału człowieka. W odróżnieniu od wcześniejszych maszyn, które były oparte na mechanicznym ruchu, ENIAC wykorzystywał elektronikę, co umożliwiło mu wykonywanie obliczeń znacznie szybciej.

Składanie komputerów – nie tylko technika, ale filozofia

Pierwszy komputer to nie tylko historia technologii. To także opowieść o ideach, marzeniach i pracy ludzi, którzy zaryzykowali i postanowili zbudować coś, co miało zmienić świat. Charles Babbage, Ada Lovelace, Konrad Zuse, John Mauchly i J. Presper Eckert – to oni stanowią fundament współczesnych komputerów. Każdy z nich dodał coś od siebie do tej historii, a składanie komputerów stało się nie tylko procesem technologicznym, ale i filozoficznym.

Dziś składanie komputerów to czynność powszechna, dostosowana do indywidualnych potrzeb użytkowników, ale każda z tych maszyn, niezależnie od tego, czy jest to superkomputer, czy komputer osobisty, ma w sobie część tej wielkiej tradycji, która zaczęła się od marzeń Babbage’a i innych pionierów.

Artykuł powstał przy współpracy z portalem https://skladanie-komputera.pl/